Redactie Radio Centraal Rotating Header Image

Grote overheidsprojecten niet financierbaar?

Share

Begin september kreeg de Vlaamse regering van Eurostat te horen dat de finaciering en budgettering van het Oosterweelproject (minimaal 3 miljard €) niet kan gebeuren via de zogenaamde  Liefkenshoektunnel nep-PPS-constructie, maar moet ingeschreven worden in de begroting.

Zowel vóór- als tegenstanders van het Oosterweelproject waren het erover eens dat dit een ernstig probleem is, aangezien dat betekent dat de uitgave voor het project over de periode van de constructie moet gebudgetteerd worden en niet over een langere periode kan gespreid worden.
Maar klopt dat wel?

Kan een overheid een grote investering niet afschrijven zoals een private onderneming dat kan? Na veel zoekwerk vonden we uiteindelijk toch een academicus die toelichting kan geven: Herman Matthijs, hoogleraar verbonden aan de VUB en aan de UGent.

Dat grote projecten moeilijk in de begroting  opgenomen kunnen worden, is vooral het gevolg van het hakken in de investeringsbudgetten en van het feit dat niet meer gewerkt wordt met het systeem van Buitengewone Begrotingen. Beslissingen die dateren van vóór Europa er zich mee ging bemoeien.


Het gat van één miljard

Indien de kost van het Oosterweelproject direct in de boeken zou moeten gebracht worden, betekent dit een jaarlijks bijkomende last voor de Vlaamse begroting die bij snelle uitvoering zou kunnen oplopen tot één miljard euro. En  dat was uiteindelijke het hoofddoel van de PPS-constructie: ervoor zorgen de kost van het infrastructuurwerk kan gespreid worden over een langere periode.
Herman Matthijs: “Overheidsrekeningen zijn anders dan rekeningen van ondernemingen. Voor bedrijven laat men afschrijvingen toe zodat ze minder belastingen zouden moeten betalen”.
Inderdaad: door de kost van een investering over een langere periode te budgetteren kan een bedrijf  de kost volledig in mindering brengen van haar winst. Een directe inbreng in de boeken zal in veel gevallen leiden tot een zeer zwaar boekhoudkundig verlies in één jaar en hogere winsten (en dus meer belastingen) in de jaren daarop. Maar naast de fiscaliteit is het toch ook de bedoeling van afschrijvingen om een band te leggen tussen investering enerzijds en de inkomstenstroom uit die investering anderzijds. “Het probleem met overheidsinvesteringen is echter dat de baten meestal niet goed te berekenen zijn”, aldus  Matthijs.
Het lijkt er dus op dat de overheidsbegroting inderdaad meer iets heeft van een cashbalans dan van een jaarrekening in de private sector. Of dat kan opgevangen worden door het aangaan van een lening waarvan de aflossingen dan over die langere periode in de begroting gebracht worden, bespraken we niet. In alle geval is het duidelijk dat de vorige en huidige Vlaamse regeringen er alles voor over hadden en hebben om het aura van enige voorbeeldige, schuldenvrije overheid met een begroting in evenwicht te behouden. Daarom werd de PPS-constructie opgezet.

De Geslonken Investeringsbudgetten

Maar voor Herman Matthijs is dat niet het enige: “De kern van het probleem  is dat de overheden – federaal maar ook Vlaams – sedert de jaren ’80 zijn gaan snoeien in hun investeringsbudgetten. Door het budgetteren van investeringsuitgaven kunnen dergelijke grote projecten  opgevangen worden: in periodes van lage investeringen wordt dan een pot opgebouwd die aangesproken kan worden als er een groot projecten moet uitgevoerd worden.”

Verder relativeert hij de paniek rond de impact van de kost van het Oosterweelproject op de Vlaamse begroting: “Met de zesde staatshervorming stijgt het budget van de Vlaamse overheid van 27 naar 38 miljard euro. Een pot van bijna 40 miljard moet het toch mogelijk maken om een project zoals Oosterweel te budgetteren. Bovendien kan de uitvoering van het project  over een langere periode gespreid worden, waardoor ook de budgettaire impact kan uitgespreid worden. Vermoedelijk stelt het budgettair probleem zich voor de nieuwe gevechtsvliegtuigen die de federale regeringsonderhandelaars willen aankopen veel minder dan voor Oosterweel, omdat omdat de levering van de toestellen, en dus ook de uitgave, waarschijnlijk over een lange periode  gaat gespreid worden.”

Buitengewone Begroting

Maar we zitten nog altijd met de vraag of de kost van een overheidsproject dat tientallen jaren zal meegaan écht wel in enkele jaren tijdens de bouwfase volledig in de boeken moet ingebracht worden. Het vertraagd uitvoeren van investeringen in infrastructuur enkel en alleen om de boekhoudkundige redenen lijkt niet echt een teken van goed bestuur, wat Matthijs ook beaamt.

Naast het werken met investeringsbudgetten is er echter nog een andere oplossing.
Matthijs: “De kost van grote projecten kan budgettair wél over een langere periode gespreid worden als gewerkt zou worden met Buitengewone Begrotingen. Daarin worden dan kosten en baten van een investeringsproject gebracht dat dan over een langere periode afgeschreven wordt. Steden gebruiken dit, en ook de hogere overheden maakten daarvan gebruik in het verleden. Maar nog vóór de invoering van de Europese ESR-normen in 1995 hadden onze regeringen het systeem van Buitengewone Begrotingen al opgedoekt en zowel werkings- als investeringsuitgaven in eenzelfde pot gestoken.”
“Die ESR-normen zijn ingevoerd om ervoor te zorgen dat de boekhoudkundige methodes van de Eurolanden in overeenstemming met elkaar zouden zijn. Net zoals bijvoorbeeld binnen België ook aan de Provincie Antwerpen gevraagd wordt om voor haar begroting een gelijkaardige boekhoudkundige methode aan te houden als de andere provincies.”

“Het was dus niet Europa dat ons vroeg om van het systeem van Buitengewone Begrotingen af te stappen, maar aangezien Europa er toch nogal sceptisch tegenover staat, zullen onze overheden toch met de EU gaan moeten praten moesten ze dit systeem willen herinvoeren. Internationaal gaan er echter van langs om meer stemmen op om dit te doen: de noorderse landen en ook Frankrijk zijn vragende partij om met Buitengewone begrotingen te werken.”


Noot: wegens technische problemen is geen geluidsopname van het gesprek met Herman Matthijs beschikbaar

PlayPlay

0 Comments on “Grote overheidsprojecten niet financierbaar?”

Leave a Comment