Redactie Radio Centraal Rotating Header Image

ERS project: Luchtkasteel met een zeer dikke schoorsteen?

Share

In mei 2015 werd met het nodig tromgeroffel een investering van bijna 4 miljard € in de Antwerpse haven aangekondigd, het grootste industrieel project in decennia. Maar het ERS-project, waarbij afval zou omgezet worden naar chemicaliën, zit in zwaar vaarwater. Eerst bleek één van de investeerders banden te hebben met financiers van terrorisme.
En  blijkt dat het project, in tegenstelling tot wat eerst beweerd werd, wel degelijk CO² uitstoot, en geen klein beetje.

Een gesprek met Bart Martens (sp.a) die het dossier indook. Volgens hem is de uitstoot dusdanig  hoog dat het ofwel voor de investeerders, ofwel voor Vlaanderen onbetaalbaar is.

“Ik hoop dat overheid, haven en investeerders gaan uitzoeken of dat de CO² uitstoot onder het emissiehandelsysteem valt of niet. Ofwel valt het eronder en is het economisch onrendabel, ofwel valt het er niet onder en wordt het voor Vlaanderen onmogelijk om de Europese CO²-doelstellingen te halen.”

Het project zou 3,5 miljoen ton afval per jaar verwerken tot ammoniak en ureum. Om de fabriek draaiend te houden zal afval moeten geïmporteerd worden aangezien Vlaanderen jaarlijks slechts 1 miljoen ton afval produceert, dit terwijl het verwerken van plastic tot chemicaliën een optie van tweede zou keus moeten zijn, aldus Martens.

Bart Martens: “Alle analyses wijzen uit dat het veel beter is om plastiek mechanisch opnieuw tot plastiek te verwerken, niet chemisch. Dat spaart veel meer grondstoffen en energie uit. De Ellen Macarthur Foundation  publiceerde onlangs een studie waarin gesteld wordt dat het vergassen een oplossing is voor zeer moeilijk te verwerken soorten plastiek.(kopie HIER) Maar die hoeveelheid neemt af dankzij de verbeterde scheidingstechnieken van gemengd plastiek afval die mechanisch verwerkbare zuivere plastieksoorten oplevert.  “

“Daarom vormt die nieuwe installatie een probleem want er zullen contracten moeten aangegaan worden die verzekeren dat jaarlijks 3,5 miljoen ton afval geleverd wordt. Dat hypothekeert toekomstige ontwikkelingen van de meer verantwoorde mechanische, echte, recyclage. In plaats van een oplossing wordt het project een sta-in-de-weg die afval aantrekt naar een minderwaardige vorm van downcycling.  Bij upcycling wordt plastiek afval gerecycleerd naar eenzelfde product. Met downcycling wordt het materiaal  afgebroken tot nieuwe minderwaardige producten.”
Noot: In het geval van het Antwerps ERS project wordt het afval vergast waarbij alle koolstofhoudende componenten op zeer hoge temperatuur worden omgezet tot een mengsel van CO², CO en waterstof. Uit die moleculen kunnen dan nieuwe chemische stoffen worden opgebouwd. De investeringskost voor vergassingsprojecten is echter zeer hoog en bovendien  is het energieverbruik  groter dan bij mechanische recyclage. 

RC: Wat gebeurt er nu met het afval ?
Bart Martens: “Nu wordt er in de EU nog gigantisch veel afval gestort en dat is de minst verkiesbare optie volgens de Ladder Van Lansink. Van het afval dat niet mechanisch recycleerbaar is zou je ook  de energie kunnen recupereren. VITO heeft in opdracht van de Saoedi’s een milieustudie gemaakt van het ERS project en komt tot de conclusie dat het een kleine milieuwinst heeft ten opzichte van het klassiek verbranden van afval. Maar daarbij werd als referentie een verbrandingsinstallatie genomen waar enkel elektriciteit wordt gehaald uit het afval.”

RC: Je had het over het Europees afval, maar wat gebeurt er met het Belgisch of Vlaams afval
Bart Mertens: ” In Vlaanderen is er gelukkig een stortverbod en wordt wat niet mechanisch wordt gerecycleerd verbrand in de verbrandingsoven.”

RC: En dat zou dan de voeding zijn voor de Antwerpse ERS installatie?
Bart Martens: “Ja, maar is het volume totaal ontoereikend. Vlaanderen verbrandt vandaag als restvuil ongeveer 1 miljoen ton per jaar. De ISVAG oven in Wilrijk verwerkt 150 duizend ton per jaar. De ERS fabriek in Antwerpen zou 23 keer meer verwerken. Men zal dus vanuit gans Europa afval moeten invoeren om het hier dan te vergassen. ”

RC: Vorig jaar toen het project aangekondigd werd had men het over ‘een eenheid zonder uitstoot’ en men verwees naar VITO. Nu blijkt dat dat niet klopt. We vonden een presentatie van 15 bladzijden door VITO terug over het project waarin weinig staat. (kopie HIER). De rol van VITO is toch eigenaardig. VITO zegt eerst dat er geen uitstoot zal zijn zonder dat aan te tonen. Daarna blijkt dat niet te kloppen. Wat is daar aan de hand?
Bart Martens: “Het is heel jammer dat de studie die VITO uitgevoerd heeft niet publiek gemaakt wordt.”

RC: VITO zei in mei 2015 dat het ging over een fabriek zonder schoorsteen, dus zonder CO² uitstoot ( zie HIER of geluidsfragment op het einde). Is die studie daarna gemaakt?
Bart Martens: “Neen, die was toen al af.”

RC: Maar er is toch helemaal geen sprake van een fabriek zonder uitstoot?
Bart Martens: “Neen, helemaal niet. ”

RC: Dus VITO beweerde toen iets waarvan het zelf wist dat het helemaal niet klopte.
Bart Martens: “Men bedoelde dat er veel minder toxische uitstoot zou zijn van bijvoorbeeld fijn stof,  in vergelijking met een klassieke verbrandingsoven.”

RC: Maar men had het toen wel over ‘geen schoorsteen’ (en dus geen verbrandingsgassen en CO² uitstoot)
Bart Martens: “Het is zeer jammer dat men die beelden ophangt. Ondertussen betwist VITO niet dat de CO² uitstoot een probleem is. Ook voor de investeerders. In het kader van het berucht klimaatakkoord waarover zes jaar gediscussieerd is heeft Vlaanderen zich geëngageerd om de jaarlijkse uitstoot met 7 miljoen ton te verminderen.”

“De ERS fabriek zou 3,3 miljoen ton CO² per jaar uitstoten, equivalent met de uitstoot van anderhalf miljoen auto’s.  Volgens ERS wordt 4.2 miljoen ton CO² potentieel geproduceerd, maar komt een deel van de koolstof terecht in het ureum-product, waardoor de netto-uitstoot dus lager is.  ERS zegt dat 1,4 miljoen ton van die 3.3 miljoen ton kan opgewerkt worden tot een kwaliteit die kan gebruikt worden in de voedingsindustrie.”

RC: Dat is dan op basis van de technische mogelijkheid en niet omdat er een markt zou zijn voor die 1,4 miljoen ton?
Bart Martens: “Inderdaad, en in  het investeringsplan wordt ook geen enkele installatie voor de CO²-recuperatie voorzien. ”

“Het is aan de investeerders om hun rekening te maken maar ik vermoed dat je een streep door het project kunt trekken als het onder het emissiehandelsystem valt.”

RC: ERS zal dus jaarlijks 3,3 miljoen ton CO² uitstoten. Maar het gaat over een grote chenische installatie die, zoals de rest van de industrie onder het Europees emissiehandelssysteem (EU ETS) valt voor grote uitstoters. De besparing waartoe Vlaanderen zich heeft geëngageerd gaat over de resterende, niet industriële, uitstoot. Dus op zich is dat geen probleem voor het Vlaams beleid.
Bart Martens: “Inderdaad, maar als het project onder het Europees Emissiehandelssysteem valt dan  is de kost voor het bedrijf. Dan moet de Saoedische fabriek jaarlijks uitstootrechten aankopen. De Europese Commissie verwacht een CO2 kost van minstens 25€ per ton CO² in de periode 2020-2030 als de installatie operationeel is. Het kan dat de fabriek gratis uitstootrechten zal krijgen, maar dan slechts voor een deel zijn van de uitstoot, namelijk de hoeveelheid CO² geproduceerd door een zeer efficiënte installatie die dezelfde hoeveelheid ureum en ammoniak produceert. Wij schatten dat jaarlijks 56 miljoen € zal moeten betaald worden door ERS voor de aankoop van uitstootrechten. Dat is een derde van de marktwaarde van de geproduceerde ammoniak. Het is aan de investeerders om hun rekening te maken maar ik vermoed dat je een streep door het project kunt trekken als het onder het emissiehandelsysteem valt. Bovendien zullen de investeerders niet over de brug komen. De Saoedi’s zelf leggen slechts 20% van het geld op tafel, de rest moet opgehaald worden op de markt. Veel financiële instellingen, waaronder de Europese Investeringsbank, houden bij het beoordelen van projecten rekening met een CO²-prijs die  veel hoger ligt dan de marktwaarde  van de CO² (die momenteel met € 6 per ton ook veel lager is dan wat de Europese Commissie verwacht na 2020, nvdr). Daardoor zal ERS een hogere kost voor het kapitaal moeten betalen of zullen de banken gewoon niet mee in het project stappen.”

RC: De prijzen van olie en gas zijn gezakt en die hebben meestal ook wel een impact op de rentabiliteit van chemische projecten.  We hebben de indruk dat de voornaamste hindernis niet het ethische zal zijn maar gewoon het financieel plaatje”
Bart Martens: “Inderdaad. Ammoniak wordt vooral uit aardgas geproduceerd en als de aardgasprijs daalt dan valt het voordeel om ammoniak uit plastiek te produceren weg. Je kan wel  wel geld krijgen voor de leveranciers van het plastiek afval die van hun afval af willen maar (ERS) de installatie zelf is veel duurder (dan een klassieke installatie) en die extra kost kan men niet meer terugverdienen als de traditionele manier van ammoniakproductie goedkoper wordt.”

RC: Heb je zicht op de financiering en eventuele subsidiëring?
Brart Martens: “Ik ga ervan uit dat de haven financiële zekerheden gaat vragen onder de vorm van bankgaranties. Maar ik heb de grootste twijfels of ze dit financieel gaan rond krijgen. Tenzij ze CO²-uitstoot volledig buiten het emissiehandelsysteem kunnen houden, maar dan komt het op ons bord terecht en gaat Vlaanderen die uitstoot elders moeten gaan verminderen. Dan zal Vlaanderen haar uitstoot niet met 7 miljoen ton moeten verminderen maar met 50% extra. ”

“De Europese Commissie zal antwoorden op de vraag wie verantwoordelijk is voor de 3,3 miljoen ton CO² als ‘the competent Belgian authority’ de vraag stelt.”

RC: Waarom zou dat zo zijn, het gaat toch over een industriële installatie en die vallen allemaal onder het Europees Emissiehandelsysteem.
Bart Martens: “De Commissie heeft mij gezegd dat het complexe vraag is omdat het een proces is dat ze nog niet gezien hebben en dat ze een antwoord op de vraag (wie verantwoordelijk is voor de extra CO²-uitstoot) zal geven als ‘the competent Belgian authority’ de vraag stelt. Maar die vraag is dus nog niet gesteld.

RC: Maar waarom zou er twijfel over kunnen bestaan?
Bart Martens: “De processen die onder het emissiehandelsysteem (ETS) vallen zijn vastgelegd in Bijlage 1 van de richtlijn. Daar staat ammoniakproductie in vermeld, maar ureumproductie dan weer niet. Het verbranden van huishoudelijk afval is ook uitgesloten van het emissiehandelsysteem. Dus de vraag is of dit project aanzien wordt als een project van ammoniakproductie, ureumproductie of van verwerking van huishoudelijk afval. Dat vraagstuk moet dus beantwoord worden. Het is heel eigenaardig dat noch ‘the Belgian competent authority’, noch de Vlaamse overheid, noch de investeerders zelf  die vraag al hebben gesteld aan Europa. Moest ik investeerder zijn zou ik toch wel willen weten of de gigantische CO²-uitstoot zal beprijsd worden, zeker als die kost kan oplopen tot een derde van de marktwaarde van (een deel van) mijn producten. Wat is het realiteitsgehalte van heel dit project?”

“Wat is het realiteitsgehalte van heel dit project?”

RC: In de ‘Concession Tender’ van ERS  wordt veel gesproken  maar ERS heeft amper een website. Het lijkt ons een schelp voor wat investeerders (en geen echte industiële onderneming. zie ook links op het einde van dit artikel).
Bart Martens: “Daar heb ik geen zicht op en dat is iets voor de Apache.be‘s van deze wereld. Ik heb met een milieubril naar het project gekeken en dan stel ik mij al vragen bij de financiële haalbaarheid van het project. Maar ook voor de Vlaamse overheid is het dus van het grootste belang om te weten of de uitstoot van het project   onder het ETS valt of niet.

RC: Jullie stellen technische alternatieven voor. Willen jullie de verwerking ook beperken tot afval uit België of Vlaanderen?
Bart Martens: “We vinden dat vergassing wel degelijk een valabele optie kan zijn, op voorwaarde dat het afval op geen enkele andere manier mechanisch kan gerecycleerd worden. En verder ook moet het proces ook producten voortbrengen die koolstof bevatten, waardoor die koolstof niet onder de vorm van CO² de lucht ingeblazen wordt. Dat kan onder de vorm van  de productie van methanol. Met die technologie wordt het afval ook vergast maar gaat men in een tweede stap dan  methanol produceren  (in plaats van ureum of ammoniak dat helemaal geen koolstof bevat, nvdr). methanol is en alternatieve brandstof  die minder uitstoot veroorzaakt van toxische stoffen. Zo levert methanol gen zwaveldioxide, geen fijn stof, een stuk minder NOx. ”

“Ik hoop dat overheid, haven en investeerders gaan uitzoeken of dat de CO2 uitstoot onder het emissiehandelsysteem valt of niet. Ofwel valt het eronder en is het economisch onrendabel, ofwel valt het er niet onder en wordt het voor Vlaanderen onmogelijk om de Europese CO²-doelstellingen te halen.”

“De exploitatievergunning van de ISVAG-oven loopt af tegen 2020. Met die hoeveelheid afval zouden we een vergassingsinstallatie kunnen aandrijven die methanol produceert. Een Canadees bedrijf doet dat vandaag al. het havenbedrijf zou de methanol kunnen afnemen om zijn eigen vloot van sleep- en baggerboten mee aan te drijven. ”

RC: Maar de grootte van de uitstoot door het ERS project is vooral een gevolg van de enorme schaal van het project. Stel hypothetisch dat ERS u volgt en methanol zou produceren in plaats van ammoniak, zou dat een goede oplossing zijn?
Bart Martens: “Het probleem van de 3,5 miljoen ton afval die in langetermijn-contracten vastgelegd wordt blijft in dat geval bestaan. En zoals gezegd hypothekeer je daarmee de toekomst voor de meer efficiënte mechanische recyclage. Dus het is alleen zinvol als het een beperkte schaal heeft en afval gebruikt waarvan we weten dat er geen recyclagemogelijkheden zijn. De blauwe zak zou daar perfect voor in aanmerking kunnen komen.”

RC: Heb je enig idee waarom ERS ureum wil produceren? Gaat het om een product met hogere waarde?
Bart Martens: “De drijfveer voor de productie van ammoniak is duidelijk: vandaag wordt ammoniak in de Antwerpse haven ingevoerd. Er is een terminal bij BASF. Er is een tekort in de chemische cluster van Antwerpen. Het lijkt zinvol om ammoniak te produceren vanuit economisch oogpunt als de CO²-kost buiten beschouwing gelaten wordt.

RC: Maar ze maken vooral ureum.
Bart Martens: “Inderdaad. dat is en product dat gebruikt wordt in de landbouw, met ook een negatieve balans. Niet allen komt bij het productieproces veel CO² vrij, bij het gebruik van ureum komt opnieuw CO² vrij. En naast die CO² komt ook lachgas vrij (N²O). Lachgas is en eer sterk broeikasgas (ongeveer 300 keer sterker dan CO², nvdr).”

RC: De kritiek op het methanolproject is dat het ook CO2 uitstoot bij verbranding (en gebruik als motorbrandstof)
Bart Martens: “Als jet het gebruikt als motorbrandstof dan zal het over de ganse cyclus ‘tankt-to-wheel’ 20% minder CO2 uitstoten, en je vervangt de diesel die vandaag wordt gebruikt.”

RC: Wanneer wordt er nieuws verwacht in verband met het project?
Bart Martens: “Ik hoop dat overheid, haven en investeerders gaan uitzoeken of dat de uitstoot onder het emissiehandelsysteem valt of niet. Ofwel valt het eronder en is het economisch onrendabel, ofwel valt het er niet onder en wordt het voor Vlaanderen onmogelijk om de Europese CO2 doelstellingen te halen.”

Links:
Technische nota over afvalverwerking en ERS  door Bart Martens
– Nota ‘Concenssion Tender’ door ERS
onze ‘ERS’ niet te verwarren met bijvoorbeeld  DEZE ERS, of  met DEZE ERS, of  met DEZE ERS

 

0 Comments on “ERS project: Luchtkasteel met een zeer dikke schoorsteen?”

Leave a Comment