De vermarkting van de sociale sector: “Het gaat over macht”

Naar aanleiding van de uitbesteding van het inloopcentrum voor daklozen ‘De Vaart’ aan multinational G4S hebben we een gesprek met voormalig Antwerps OCMW-voorzitster Monica De Coninck (sp.a). De Coninck is gemeenteraadslid en interpelleerde tijdens de afgelopen gemeenteraad over de ‘vermarkting’ van de Antwerpse sociale sector.

“Ik vermoed dat G4S haar opdracht zwaar aan het onderschatten is, tenzij die er vooral uit bestaat om de daklozen van de straat te halen en daarmee uit.”

RC: U stelde op de gemeenteraad dat de procedure voor de uitbesteding van De Vaart amateuristisch is verlopen. Waarom?
Monica De Coninck: “De doelstelling moet zijn dat de daklozen goed opgevangen worden en hun problemen proberen op te lossen. Het mag niet de doelstelling zijn om eraan te verdienen. Er moet kwaliteit geleverd worden. Of dat het geval is, kan je aftoetsen door jezelf de vraag te stellen of je als dakloze zou vinden dat je daar goed behandeld wordt.”
“Mijn belangrijkste kritiek op de oefening die het OCMW gedaan heeft, is dat men een projectoproep gedaan heeft waarbij de kwantitatieve criteria niet goed omschreven zijn, bijvoorbeeld hoeveel mensen zullen geholpen worden per jaar.  Maar bovendien zijn de kwalitatieve criteria al evenmin omschreven. Men had eerst moeten evalueren wat er nu gebeurt door het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) en met hen gaan praten. Dan bepalen waar je naartoe wilt en dán vragen aan organisaties om voorstellen te doen.”
“De kans is groot dat G4S sterk is op gebied van veiligheid. Maar het begeleiden van mensen is een andere zaak. Je moet dus medewerkers hebben met ervaring, vooral oudere mensen met wat levenswijsheid. We zien in het juryverslag dat G4S geroemd wordt omdat het jonge medewerkers heeft en veel vrijwilligers, waardoor de personeelskost laag ligt. Uit het verslag blijkt dus dat de partijen die nu zeggen dat mensen moeten werken tot hun 67ste, dat niet menen, want die oudere werknemers kosten te veel.”

RC: Volgens schepen en OCMW-voorzitter Fons Duchateau heeft G4S  de laatste jaren wel degelijk goed gekwalificeerd personeel aangeworven. Maatschappelijk werkers, pedagogen, veelal met een voorgeschiedenis bij CAW’s.
Monica De Coninck: “Je kunt in het bestek eisen dat het personeel voor een stuk wordt overgenomen en dat de opgedane kennis  niet verloren gaat, ook als een andere organisatie de boel managet. Gaan we naar een beleid waar alle drie jaar iemand anders De Vaart zal openhouden? Op lange termijn lijkt me dit een zaak van de Gierigheid die de Wijsheid bedriegt. Als je teveel naar de centen kijkt, krijg je dikwijls slechte kwaliteit.”

“De partijen die zeggen dat mensen moeten werken tot hun 67ste blijken dat dus niet te menen, want ze loven G4S omdat ze vooral jonge, goedkope en onervaren mensen tewerkstellen.”

RC: Wat betreft de continuïteit wees Fons Duchateau  er juist op dat men momenteel met jaarcontracten werkt. Dus door met contracten van drie jaar te werken wordt er meer zekerheid geboden.
MDC: “Nog niet zo lang geleden was ik OCMW-voorzitter (van 2001 tot eind 2011, nvdr). Ik heb de contracten gebracht van 1 naar 3 jaar om zekerheid te bieden. Het is de huidige coalitie die die duur blijkbaar teruggebracht heeft naar één jaar. Het is een wispelturig bestuur waarvoor alles nieuw moet zijn, terwijl we hier te doen hebben met een heel speciaal publiek. Ik vermoed dat G4S dat zwaar aan het onderschatten is, tenzij hun opdracht er vooral uit bestaat om de daklozen van de straat te halen en daarmee uit.”

RC:  Schepen / OCMW-voorzitter Duchateau verwees ook naar het feit dat een aantal klanten zich heel lang, soms 10 jaar, in hun situatie bevinden. Er moet meer moeite gedaan worden om hen uit die situatie te krijgen, zegt hij, om hen van de straat te krijgen. Daar kunt u toch niet tegen zijn?
MDC: “Het gebouw van De Vaart is destijds juist gekocht om die groep op te vangen. Er is een enorme verscheidenheid onder de daklozen. Er is een deelgroep die je zeer moeilijk in een vast huis krijgt, zelfs als je ze centen geeft. Er was destijds een dakloze man die altijd aan het centraal station zat. Men heeft die een huis en centen gegeven maar na twee jaar is hij teruggekomen. Hij zei dat hij graag op straat was en zijn levensstijl niet meer kan veranderen. Er zijn mensen die je moet begeleiden opdat ze menswaardig zouden kunnen leven, maar waarvan de patronen die ze ontwikkeld hebben nog heel moeilijk te veranderen zijn.”

RC: Maar is dat geen heel kleine subgroep? Zeker in tijden van crisis en vluchtelingen waarvan er een toevloed is.
MDC: “Onder de daklozen zijn er verslaafden, mensen zonder geld…. Tegenwoordig zijn er zelfs moeders met kinderen bij. De grootste groep van daklozen vindt tijdelijke oplossingen bij vrienden en familie. ”

RC: Duchateau geeft aan dat hij vindt dat er niet genoeg ingezet wordt om de mensen opnieuw in het system te doen meedraaien. Dat is een liberale logica, je moet weer productief worden. Maar misschien is dat niet slecht voor die mensen zelf.
MDC: “Je kunt niet iedereen inschakelen in de onze huidige maatschappij. Er zijn veel talenten nodig om mee te kunnen, kijk maar naar de problematiek van burn-out en depressies. Zelfs als je iets structureel aan de maatschappij verandert, zal er een groep zijn die eruit valt, en je moet ervoor zorgen dat die menswaardig kan leven. En je afvragen wat die mensen eigenlijk willen. Zo is er een groep die graag op campings leeft. Dan moet je je afvragen hoe je opvang kunt creëren die hen hetzelfde gevoel geeft van vrijheid maar ook een stuk begeleiding.”

“Het is een verhaal over centen, maar het is ook een verhaal over macht. Wat ze niet graag hebben is dat het middenveld kritiek geeft op het beleid, of signalen geeft die ze niet graag hebben, bijvoorbeeld dat er meer daklozen zijn dan vroeger.”

RC: Eerder zei u ‘Gierigheid bedriegt de Wijsheid’. Maar volgens Fons Duchateau wordt er helemaal niet bespaard, in tegendeel. Het stadsbestuur is er ook niet op uit om de bestaande organisaties te vervangen. Valse beschuldigingen en fictie…
MDC: “Er worden centen vanuit het middenveld, van de sociale organisaties, weggetrokken en die worden dan gebruikt om in bepaalde wijken ambtenaren aan te stellen. Waarom doet men dat? Het is een verhaal over centen, maar het is ook een verhaal over macht. Wat ze niet graag hebben is dat het kritisch middenveld kritiek durft te geven op het beleid, of signalen geeft die ze niet graag hebben, bijvoorbeeld dat er meer daklozen zijn dan vroeger, dat er meer actie moet ondernomen worden. Voor alle duidelijkheid: ik heb ook onderhandeld met die sector. Dat zijn niet altijd gemakkelijke discussies. Maar als je een democraat bent, dan weet je dat er een aantal actoren in je stad actief zijn en je moet daar leren mee omgaan.”
“De Vlaamse overheid subsidieert ook de CAW’s en geeft 60% van de middelen van die organisaties. Zij moeten dan met de lokale overheden onderhandelen over de rest van de inkomsten.  Vroeger waren er drie CAW’s in Antwerpen. Vlaanderen heeft jarenlang druk uitgeoefend opdat die CAW’s zouden fusioneren omdat dat goedkoper en efficiënter is. Dat is gebeurd, en nu zegt men: “Er is geen concurrentie want er is maar één CAW” …

RC: Het totaalbudget daalt dus niet, maar er zijn verschuivingen. Wat is het resultaat dan? Dat er meer administratie komt?
MDC: “Ja, administratie die zij aansturen, die zij opdrachten geven en waarover zij macht hebben.”

RC:  Maar de stad ging toch 1500 jobs schrappen?
MDC: “Men wil zelf wijkwerking ontwikkelen, op hoog niveau, niet geïntegreerd in de rest van de administratie. Je kunt je afvragen wat de bedoeling is. Een nieuwe stadsambtenarij die zich gaat bezighouden met sociaal werk in de wijken. In het verleden waren er wijkmanagers, maar dat is afgeschaft. Men heeft nu waarschijnlijk ontdekt dat dat belangrijke mensen waren die vele kleine problemen in de wijken konden oplossen. Ze willen dat nu dus terug invoeren.”

RC: Ik zou denken dat u het een goede zaak vindt als ze terug invoeren wat onder sp.a beleid bestond en eerder afgeschaft werd.
MDC: “Het is nogal ingewikkeld. Een wijkmanager moest vroeger kijken welke sociale organisaties allemaal actief waren in de buurt . Als er een probleem opdook, kon hij dan die organisaties samenbrengen en kijken hoe het probleem opgelost kon worden.  Men vond dat dus op een bepaald moment niet meer nodig. Nu stelt men vast dat er in bepaalde wijken toch problemen zijn, en gaat men er een nieuwe goedbetaalde ambtenaar op zetten, en men gaat die betalen met centen die men weghaalt vanuit het middenveld. Wat die ambtenaar gaat doen is onduidelijk.”

“Sociale organisaties worden betaald om een bepaalde taak uit te voeren. Nu zegt men: ‘Je moet dat niet meer doen en we trekken dat geld  in, en met dat geld gaan we ambtenaren aanwerven die in drie wijken in Antwerpen moeten zorgen dat mensen zich gelukkiger voelen’.  Maar we weten niet hoe men dat zal doen en met wie men dat zal doen. ”

RC: Er was dus voor De Vaart een oproep tot offerte uitgeschreven door de stad, een ‘tender’, een bestek.  Eén van de kritieken was dat kwalificatievereisten voor het personeel ontbraken in die tender.  Maar volgens Duchateau gaat het niet over een openbare aanbesteding/tender, want als een openbare aanbesteding uitgeschreven wordt dan verplicht Europa ons om vooral met de prijs rekening te houden, aldus Duchateau. En dat wilde het stadsbestuur vermijden. Daarom hebben ze een zogenaamde ‘Projectoproep’ gedaan, waar de kwaliteit meer gewicht kan krijgen.  Die ‘Projectoproep’ mag geen kwalificatie-eisen bevatten voor het personeel, want anders wordt het een Openbare Aanbesteding, die dus vooral naar de centen moet kijken. En dat wilde de stad absoluut vermijden, aldus nog steeds Duchateau…

Om een lang verhaal kort te maken: volgens het stadsbestuur komt de vaagheid juist door het streven naar een beoordeling minder op basis van de prijs. Volgens apache.be was de vaagheid juist bedoeld om de handen vrij te hebben om de zaak te kunnen geven aan G4S, maar wat is uw respons?
MDC: “Duchateau zegt dat het een oproep is waarop men dan mocht antwoorden. Voor mij is dat vogelpik. Op wat wordt je dan beoordeeld, waarom kiest men dan voorstel A en niet B?  Men heeft daarna een juryverslag gemaakt waar men wél een aantal argumenten gebruikt die betrekking hebben op het personeel. Wat is het nu? Je kan zeggen: ‘Ik ga alleen naar de inhoud van het project kijken’. Maar als je dan toch rekening houdt met andere criteria, dan moet je wel aan alle inschrijvers vragen hoe ze kijken naar die verschillende elementen.  Je moet ook op voorhand afspreken hoeveel gewicht of punten je geeft aan die criteria.  Anders wordt het puur een keuze op basis van een buikgevoel, of op basis van je portemonnee. Of op basis van  ideologie …”

RC: Er spelen hier twee zaken. Enerzijds is er is het feit dat de aanvraag tot offerte niet in lijn was met de uiteindelijke beoordeling. Er werden verschillende criteria gebruikt (zie ook artikel op apache.be). Zo is veiligheid geen aandachtspunt in de tender, maar werd het wel door de jury in rekening gebracht.
Maar anderzijds zegt Duchateau dat het niet anders kon, want ‘dan zouden we verplicht geweest zijn om vooral naar de kost te kijken en dat wilden we niet’.
MDC: “Als Europa regelgeving uitwerkt voor openbare aanbestedingen is het toch de bedoeling dat dat objectief is? ”

RC: Maar volgens Duchateau betekent dat dan dat er vooral rekening moet gehouden worden met de prijs.
MDC: “Neen.  Dat is absoluut niet waar. Je kunt in om het even welk bestek ook kwalitatieve criteria inschrijven en zeggen hoe zwaar ze doorwegen .”

RC: Duchateau verwijst zowel tijdens een radio-interview (Radio 1,  29 september) als tijdens de gemeenteraad naar Europese regels die zouden dwingen om vooral naar de kost te kijken en hij zegt dat hij daarover juridisch advies gevraagd heeft.
MDC: “Dat klopt niet. Gans de zaak is amateuristisch gedaan, à la tête du client, en dat blijft juridisch niet recht staan. We hebben gevraagd om een interne en externe audit van die procedures.”

RC: Op de kritiek dat er een ideologische agenda schuilt achter gans de zaak repliceert Duchateau dat in twee van de drie gevallen waarin de procedure is toegepast de huidige contractant het contract behoudt. Alleen voor De Vaart was het anders.
MDC: “Dat is de wet van de geleidelijkheid. Wie zegt dat het de volgende keer ook zo is?  Er staat vandaag een artikel in De Tijd dat één grote reclame is voor G4S. Ze zeggen dat ze goed werk doen in Engeland. Maar in Engeland is er ook een schandaal rond het misbruik van jongeren in opvang. De Verenigde Naties heeft dit bedrijf geschrapt van hun lijst (van bedrijven waarmee ze zaken doen). Die reputatie moet ook als argument ingebracht worden”

“De bewering dat de tender vaag was om wettelijk kwaliteit te kunnen garanderen klopt niet. Gans de zaak is amateuristisch gedaan, à la tête du client en blijft juridisch niet recht staan.We hebben gevraagd om een interne en externe audit van die procedures.”

RC: Duchateau merkt fijntjes op dat de sp.a-voorzittter van het Gents OCMW heel tevreden is  over hoe G4S het asielcentrum daar uitbaat.
MDC: “Het kan best zijn dat dat daar goed georganiseerd is. Opvang van vluchtelingen gaat over veiligheid. In Gent zijn ook private spelers betrokken bij het forensisch ziekenhuis, en dat loopt helemaal niet zo goed. Dus het plaatje is niet éénduidig. ”

RC: Hoe ziet u de rol van dat soort bedrijven? PVDA is daar zeer duidelijk over, die vinden dat dit soort diensten in handen van de overheid moet blijven. U bent voor het Antwerps dossier zeer kritisch maar toch minder voor Gent. 
MDC: “Ik herhaal waarmee ik begon: mensen moeten op een kwalitatieve manier opgevangen worden. Dan moet je gaan kijken welke organisaties dat garanderen. Je kunt er niet naast kijken dat de finaliteit van commerciële bedrijven winst is. Betekent dit dat alle private bedrijven het slecht zullen doen? Neen. Kijk naar de rusthuissector: een aantal private spelers doet het goed, en aantal doet het heel slecht.  Als de winst op de eerste plaats komt, dan is de kans heel groot  dat de kwaliteit eronder lijdt.”

RC: Dat geldt ook voor die vluchtelingenopvang in Gent. Zou u dat anders aangepakt hebben?
MDC: “Je moet zeer goed opvolgen of ze de doelstellingen bereiken die je hebt afgesproken. Ook met een CAW trouwens, want dat is ook een private organisatie.  En verder ook op welke manier ze dat bereiken. Respecteren ze de mensenrechten, worden de mensen goed behandeld ….?”

“Het stoort me mateloos dat Fons Duchateau voortdurend stelt dat er in de gemeenteraad geen vragen kunnen gesteld worden over het OCMW. Dat is absoluut onwaar. Ik heb de indruk dat hij gewoon bang is voor de vragen die we stellen. “

RC: Dat gaat het stadsbestuur allemaal doen volgens schepen Duchateau
MDC: “Maar daar staat niets over in het contract. Duchateau zegt: ‘Ze gaan dit goed doen, maar we zullen het niet op papier zetten, we spreken het niet expliciet af.’ Je voelt toch dat er iets niet klopt.”

RC: Die tender/ oproep is wel maar een aanvraag tot offerte. Wat in dat contract staat is een andere zaak.  Wordt de inhoud van het contract publiek gemaakt?
MDC: “Dat zal onderhandeld worden, en eens het contract ondertekend is, dan kan je het opvragen als openbaar stuk. Maar mogelijk zal men dat dan niet vrijgeven met het argument dat het over privé-aangelegenheden gaat.”
Nvdr: Dat is inderdaad ook een  voordeel van de privatisering, namelijk dat je als bestuurder de afgesloten deals geheim kan houden onder het mom dat het over vertrouwelijke informatie gaat van een bedrijf dat moet concurreren met anderen. Zie ook onze bijdrage met Peter Verhaeghe (stRaten generaal) en Piet De Roeck (Vliegerplein) over Openbaarheid van Bestuur.

RC: Wat staat er nu te gebeuren? Er was sprake van twaalf contracten die op de markt gegooid zouden worden.
MDC: “Er stond er een aantal geagendeerd op het schepencollege afgelopen vrijdag, maar dit punt werd uitgesteld.  Dus er is blijkbaar nog wat discussie rond.”

RC: U zit niet meer in de OCMW-raad en volgt het dossier dus verder op vanuit de gemeenteraad.
MDC: “Inderdaad. Ik heb als OCMW-voorzitter uren uitleg gegeven in de gemeenteraad om allerlei projecten en cijfers toe te lichten. Het stoort me mateloos dat Fons Duchateau voortdurend stelt dat er in de gemeenteraad geen vragen kunnen gesteld worden over het OCMW. Dat staat niet in het decreet en is absoluut onwaar. Ik heb de indruk dat hij gewoon bang is voor de vragen die we stellen. ”

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: Apple Podcasts | Android | RSS