- Redactie Radio Centraal - https://redactie.radiocentraal.be/Home -

Verdrag tegen kernwapens in werking, nu nog een publiek debat in België

B-61 bom, foto: US Air force

Op 22 januari 2021 treedt  het nieuw verdrag tegen kernwapens in werking.  “Dit is relevant, aanzien het bijvoorbeeld een impact heeft op de financiering van de kernwapenproductie die in private handen is”, zegt Ludo De Brabander van Vrede vzw. Hij pleit voor meer transparantie als het over de in België opgestelde kernwapens gaat.

“Er is nood aan een nieuwe bewustwording ter zake bij zowel politiek als media.”

De activering van het verdrag gebeurt automatisch nadat Honduras als vijftigste land het verdrag had geratificeerd. Ludo De Brabander : “Eigenlijk is dit verdrag, dat in 2017 opgesteld werd, een aanvulling op Artikel VI van het non-proliferatie verdrag (NPV of NPT). Dat stelt dat er een volledige kernontwapening moet komen, maar het bevat geen timing of modaliteiten. Dit nieuw verdrag moet dus gezien worden als een uitvoering van Artikel VI van het NPV.”

Op enkele notoire uitzonderingen na (Indië, Israël, Pakistan, Noord Korea) hebben zowat alle landen ter wereld het NPV ondertekend en geratificeerd, maar slechts 124 landen waren betrokken bij de opstelling van het nieuw ontwapeningsakkoord. Dat is te verklaren doordat de vijf oorspronkelijke kernmachten, gesteund door hun vazallen (bijvoorbeeld in NAVO-context), Artikel VI van het NPV niet wensen uit te voeren en daarom het nieuw verdrag niet zagen zitten. België was destijds één van de landen die probeerden het verdrag tegen te houden.

Nieuwe Straaljagers, Nieuwe Bommen?
Ondertussen werkt  de Belgische overheid mee in het moderniseringsprogramma van de kernwapens die de VSA in België aanhoudt.
Ludo De Brabander: “Over enkele jaren wil de VS de 60 huidige kernbommen vervangen door nieuwere B61-12 bommen. Onlangs bleek uit een parlementaire vraag ook dat de nieuwe F-35 gevechtsvliegtuigen zullen uitgerust zijn met ‘Block 4’ soft/hardware die toelaat om de atoombommen te kunnen transporteren en af te werpen. In 2019 had toenmalig defensieminister Reynders nog gesteld dat dat niet het geval was en dat het aan de volgende regering zou zijn om te beslissen over de nucleaire capaciteit van de ‘Belgische’ bommen.”

Met het ontplooien van Amerikaanse kernwapens op de Belgische toestellen schenden België en de VSA het non-proliferatieverdrag.
Ludo De Brabander: “Artikels I en II van het NPV verbieden kernstaten om kernwapens door te geven aan niet-kernwapenlanden (België), en niet-kernwapenstaten om kernwapens te ontvangen. België beheert momenteel de kernwapens inderdaad niet, dat doen de Amerikaanse militairen zelf. Maar in oorlogstijd zal België dat wel doen, want het zullen Belgische gevechtsvliegtuigen zijn die de bommen zullen transporteren en afwerpen, wat dus in strijd is met het non-proliferatieverdrag.  Maar dan wordt gesteld dat het non-proliferatie-verdrag niet geldig zou zijn in oorlogstijd, wat een nogal creatieve interpretatie is van het NPV.”
“Toch wordt België niet onderworpen aan controles op het naleven van het NPV, omdat België  ‘bevestigt noch ontkent’ dat het wapens heeft, en omdat de atoombommen die in België liggen niet Belgisch zijn maar toebehoren aan de VSA.”

Dit is een situatie die te vergelijken is met die waarin Iran een militair verdrag zou afsluiten met Rusland en dan haar gevechtsvliegtuigen zou configureren om Russische atoombommen, opgeslagen in een Iraanse basis, te kunnen afwerpen ingeval van een aanval door de VSA of Israël.

Internationale Engagementen
Opmerkelijk was dat het Theo Francken van N-VA was die op 14 oktober de parlementaire vraag stelde over de nucleaire capaciteit van de Belgische F-35’s.
De Vlaamse beweging heeft een traditie van pacifisme, maar Francken maakte zich zorgen over het feit dat de F-35 toestellen mogelijks géén kernwapens zouden kunnen dragen. “Overweegt de regering om op een of andere manier die capaciteit (om kernwapens te kunnen gebruiken, nvdr) onklaar te maken via software downgrades of andere wijzigingen?
Deurne’s districtburgemeester  Tjerk Sekeris van N-VA verduidelijkte bij ons die houding even later als de noodzaak “om onze internationale afspraken na te leven”.
De afspraak waarnaar in dit verband  door de burgemeester verwezen wordt was die van de door N-VA gediaboliseerde PS-regering van Elio Di Rupo in 2014 met de NAVO om de militaire uitgaven te verhogen, en  sloeg niet op kernwapens. Er is dus geen specifiek akkoord waarin België zich verplicht tot het installeren van kernwapens op haar grondgebied en in haar vliegtuigen, maar ons land is wel NAVO-lid, en die organisatie houdt al decennia lang een nucleaire doctrine aan.

Niet alle internationale overeenkomsten wegen voor de partij even zwaar: het non -proliferatieverdrag dat specifiek over kernbewapening handelt, wordt hier dus vergeten, en daarnaast zijn er bijvoorbeeld de concrete Europese klimaatengagementen die de Vlaamse regeringen het afgelopen decennium grotendeels genegeerd hebben. En natuurlijk is er ook nog het migratieverdrag van Marrakesh, dat eerst door Theo Francken zelf mee werd onderhandeld om op het moment dat de ratificatie naderde, eind 2018, een bocht van 180 graden te maken nadat de organisatie ‘ Vlaams Belang’ er een campagne tegen was gestart.

Waar is het publiek debat?
Naar aanleiding van de tegenstrijdige berichtgeving over de nucleaire capaciteit van de F-35’s vraagt Vrede vzw vraagt meer openheid in het beleid.
Ludo De Brabander: “Ik heb inzage in het F-35 contract gevraagd, maar dat werd geweigerd. Het is dus niet duidelijk of in het contract dat afgesloten werd staat dat de F-35’s kernbommen zullen kunnen dragen of niet.”

Tijdens de vorige legislaturen volgde SP.a-kamerlid Dirk Van der Maelen het kernwapen- en F-35-dossier kritisch op, maar Van der Maelen heeft ondertussen de politiek verlaten. De nieuwe regering heeft in haar regeerakkoord wel een opening gelaten naar de toetreding tot het nieuw ontwapeningsverdrag, maar het lijkt erop dat weinigen wakker liggen van de problematiek, behalve dan zij die vooral bevreesd zijn om de VSA te schofferen door de kernwapens te verwijderen.

Ludo De Brabander: “Jammer genoeg is dat de realiteit. In de jaren ’80 kwamen honderdduizenden op straat tegen kernbewapening, de grootste betogingen ooit in België. Nu is dit thema helemaal verdwenen uit het publiek debat en de media. Dat is zeer jammer, want kernbommen in ons land maken ons één van de eerste doelwitten. De kernbewapening en de klimaatwijziging zijn de twee grote planetaire dreigingen. Daarom is het belangrijk dat dit weer een thema wordt in het debat en dat men zou streven naar ontwapening.”