foto: Carla Mendes (Mongabay), met toestemming
Al tientallen jaren is het Amazone gebied in Brazilië onderhevig aan roofbouw. Uit recent onderzoek van de ngo Mighty Earth bleek dat ook in de afgelopen jaren de ontbossing zich onverminderd verderzet. Afgezien van de grote ecologische kost voor onze planeet, zijn de eerste directe slachtoffers de inheemse bevolking. Ze worden ontheemd, en zien het land waarmee ze innig samenleven ten prooi vallen aan een mondiaal kapitalisme. Om de vernietiging van hun land tegen te gaan, werden er verschillende actiegroepen opgezet, de zogenaamde ‘guardians of the forest’. Bij de Gaujajara in de staat Maranhão ontstond een groep enkel samengesteld uit vrouwen, de ‘guerreiras da floresta’ oftewel ‘woman warriors of the forest’. We spraken aan de telefoon met onderzoeksjournaliste Sarah Sax, die hierover publiceerde op de website Mongabay.
Maranhão situeert zich in het noordoosten van het Amazonegebied, en reeds 75% van het regenwoud is hier verdwenen. Wanneer men satellietbeelden bekijkt is de verwoesting duidelijk. Opvallend zijn enkele stukken grond die gevrijwaard bleven van ontbossing, de zogenaamde ‘indigenous territories’. Deze gebieden worden beschermd door Braziliaanse wetgeving, maar staan tegenwoordig meer en meer onder druk door het beleid van het huidige regime. Het gaat over afgelegen gebieden waardoor de handhaving van beschermende maatregelen bemoeilijkt wordt. De oorspronkelijke bevolking neemt dan vaak ook het heft in eigen handen om hun leefgebied te beschermen.
Sarah Sax: “A lot of indigenous territories in Brazil have forest guardian patrols, which are groups of people from the communities, largely men, who take it upon themselves to use gps-technologies and drones, and actively patrol their territories to search for illegal loggers or miners. In the Caru indigenous territory there was a group of women who had started a group to help with community initiatives and basically said: ‘you the forest guardians are doing an OK job, but you could be doing a better job if we could help’, and they joined the guardians in addition to the other things they were already doing.”
Ze begonnen actief te helpen met het patrouilleren en sloten actieve bondgenootschappen met naburige communities. De gebruikte tactieken werden diversifiëeerd, met succes, zoals blijkt uit satellietbeelden en gesprekken met mensen op het terrein. Vrouwen werden historisch gezien vaak buitengesloten uit het actief deelnemen aan protesten, maar wereldwijd zien we meer en meer vrouwen die het voortouw nemen, zo ook bijvoorbeeld bij recente protesten in Brazilië.
Sarah Sax: “Women are recognizing that the resistance that has come up so far hasn’t been as successful as it could have been, and that they should have an equal say in how the territories are managed. It’s in some way a renaissance of women doing what they should have been doing or allowed to do for centuries. (…) Everybody has a different view and needs to be brought to the table, and that obviously makes a movement stronger. It is more effective to have women included fully in any kind of movement. It’s a kind of reshuffling of power roles and making the table bigger to allow everyone to sit around it.“
In de staat Maranhão zijn er in totaal zestien ‘indigenous territories’. De ‘guerreiras da floresta’ hebben zich extra ingezet om de bevolkingsgroepen van deze verschillende gebieden meer te verenigen. Door gezamelijke sociale en educatieve initiatieven slagen ze er beter in om zich te organiseren en te beschermen. “There is a global narrative that women are better communicators and negotiators. I don’t think there is anything inherent to that, there’s no biological background for that. It’s the way we have been socialized and trained to be able to operate. It’s the space where we’re able to claim power. In the case of the Guajajara, the women recognized the success of other groups and the need for exchange of best practices.” Met hun acties nemen ze ook de bescherming op voor de enkele overgebleven geïsoleerde volkeren, zoals de Awá.
In de afgelopen tien jaar werden er honderden ativisten vermoord in Brazilië, en met de komst van het regime van Jair Bolsonaro is de situatie er allesbehalve op verbeterd. In 2019 kreeg de moord op Paulo Paulino Guajajara internationale aandacht, maar vele zaken van geweld op de inheemse bevolking blijven onderbelicht.
Sarah Sax: “Recently I was in contact with two indigenous women from the Munduruku that had to flee their homes. They live constantly in a state of harassments and death threats. It is quite a devastating situation and it makes me very impressed at these leaders.” Het is dan ook aan de internationale gemeenschap om meer actie te ondernemen tegenover het geweld dat plaatsvindt. “The gold or oil that’s been mined, the trees that have been cut down, all end up in European markets, China or the USA. It’s not that this is a local issue, it’s a deeply global issue.” De huidige coronacris legt de kwestbare situatie van de inheemse bevolking nu nog meer bloot, waarbij ze zwaar getroffen worden en quasi aan hun lot worden overgelaten. Bovendien bemoeilijkt de pandemie het patrouilleren van hun gebied, en komt hun leefwereld nog meer onder druk.
Bewegingen zoals de ‘guerreiras da floresta’ spelen niet enkel een essentiële rol in het bewaren van het land, de cultuur en traditionele kennis van inheemse volkeren, maar dragen ook bij aan een wereldwijde strijd. Sarah Sax verwijst naar de Costa Ricaanse diplomate en activiste Christiana Figueres, waarbij ze duidelijk maakt dat het onmogelijk is om een breed gedragen en effectief ecologisch herstelbeleid uit te bouwen zonder een evenredige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen.
Podcast: Play in new window | Download
Subscribe: Apple Podcasts | Android | RSS