Hoop voor de inheemse Braziliaanse bevolking

Brazilië is met meer dan 200 miljoen inwoners het zevende land gemeten naar bevolkingsomvang, met zijn 8,5 miljoen km² het vijfde grootste land ter wereld. In januari 2023 nam President Lula de macht over van Bolsonaro. Jair Messias Bolsonaro opende tijdens zijn jaren aan de macht (2019-2022) een doos van Pandora, met massale ontbossing en gewelddadige onderdrukking van de inheemse bevolking. Gelukkig werd de hoop in leven gehouden, en met de komst van Lula lijkt er eindelijk beterschap in zicht. We belden naar Rio de Janeiro om te spreken met onderzoeksjournaliste Karla Mendes van Mongabay, een non-profit nieuwsplatform voor natuurbehoud en milieuwetenschappen.

De eerste beleidsdaad van Bolsonaro, wanneer hij aan de macht kwam op 1 januari 2019, was het proberen monddood maken van FUNAI (Fundação Nacional dos Povos Indigenas), de overheidsdienst voor bescherming van inheemse volkeren. Onder Bolsonaro kwam FUNAI onder toezicht van het ministerie van landbouw en werden de fondsen dramatisch teruggebouwd. President Lula creëerde op zijn beurt als eerste beleidsdaad van zijn nieuwe ambtstermijn in januari 2023 een nieuw ministerie voor Indigenous People met herwaardering van FUNAI. Lula deed tijdens zijn verkiezingscampagne veel beloftes voor de inheemse volkeren en lijkt dit nu ook in daden om te zetten. Hij benoemde de inheemse activiste Sonia Guajajara als hoofd van het nieuw gecreëerde ministerie, en de inheemse advocate Joenia Wapichana als directeur van FUNAI. Tijdens de beleidsjaren van Bolsonaro speelde Wapichana een grote rol als volksvertegenwoordiger in het Braziliaanse parlement door FUNAI zoveel mogelijk te beschermen tegen de aanvallen van de Bolsonaristas.

De belangrijke bevoegdheid van demarcation of indigenous land werd onder Bolsonaro toevertrouwd aan het ministerie van landbouw, wat meteen boekdelen spreekt over de prioriteiten van Bolsonaro, die zijn afkeer voor de inheemse volkeren nooit onder stoelen of banken heeft gestoken. Nochtans is het afbakenen van het territorium van inheemse volkeren ingeschreven in de Braziliaanse grondwet, en moet het de plaatselijke bevolking beschermen tegen mijnbouw en andere industriële ontginning. Zo spelen deze gebieden ook een zeer belangrijke rol om ontbossing van het Amazone gebied tegen te gaan. “You see that the green areas in Brazil are precisely the indigenous territories and conservation units. The indigenous peoples are really the guardians of the forest, they are the ones who protect these demarcated lands, they are protectors of the planet.” Bolsonaro zijn missie was om zoveel mogelijke van deze gebieden in te palmen voor landbouw en industriële activiteit. De ontbossing nam dan ook enorme proporties aan in de jaren 2019-2022 tijdens het bewind van Bolsonaro. Gedurende deze vier jaren heerste er een straffeloosheid, met vele illegale mijnbouw en aanvallen op de inheemse bevolking tot gevolg. Enkel gedurende het derde jaar dat Bolsonaro aan de macht was, werden er 176 moorden op inheemse activisten gedocumenteerd. Een scheve situatie die niet meteen recht te trekken is. In januari 2023 berichtte Karla Mendes nog over de moord op twee inheemse leiders.

Bijzonder dramatisch is de toestand in het gebied van de Yanomami. De nieuw benoemde president Lula sprak over een genocide en een algemene state of emergency. Vele duizenden garimpeiros zijn het gebied binnengetrokken met alle destructieve gevolgen van dien. De noodkreten die reeds vele jaren weerklinken werden straal genegeerd tijdens het bewind van Bolsonaro. Er bevinden zich in het gebied van de Yanomami bovendien verschillende uncontacted tribes, die extra kwetsbaar zijn voor externe contacten. Het lijkt erop dat er nu eindelijk actie wordt ondernomen om deze gebieden en hun bevolking te beschermen. Karla Mendes: “ The miners there are committing a crime. You cannot do mining on indigenous territory. So they need to be made accountable for that. It’s very likely that there is a mafia behind that, so it’s important to track the supply chain, to check who is financing them.”

Ook de covid pandemie had dodelijke gevolgen voor de bevolking in Brazilië. Bolsonaro stond wereldwijd bekend als een zogenaamde covid skeptic. Het minimaliseren tot het gewoonweg ontkennen van de ernst van de pandemie zorgde voor vele extra slachtoffers in Brazilië. Waarbij de meeste problemen zich natuurlijk voordeden bij  de meest kwetsbaren, waaronder de inheemse bevolking zoals de Yanomami. Karla Mendes:  “This was another nightmare, because the government was denying the seriousness of the virus. Because of that the government rejected several offers of vaccines. We as the population of Brazil suffered because of that […] and for indigenous people the situation was even worse. They are naturally more vulnerable to respiratory disease. At the same time we saw an increase of invasion of illegal miners bringing the disease with them.”

Met de vernieuwde wind die nu door Brazilie waait komen ook de rechten van de inheemse bevolking opnieuw op de voorgrond. “It’s important to put an end to these prejudices, and have indigenous leaders really taking an effective and prominent role in the government. It’s amazing to see this change after  four years of being completely denied of their rights.”

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: Apple Podcasts | Android | RSS