Digitaal Statiegeld: belangengroepen en -vermenging

foto: RC

In december besloot de Vlaamse regering om in 2025 een systeem van digitaal statiegeld in te voeren. Al snel kwam er kritiek, op de efficiëntie van het systeem en omdat het op maat is van de verpakkingsindustrie.

Alsof dat niet volstond meldt Apache dat er meer aan de hand is: de minister besteedt het Vlaams afvalbeleid uit aan de sector die het afval produceert. Die bedrijven geven de uitvoering dan verder door/terug aan een bedrijf dat banden heeft met de partij van de minister.
Een verhaal over circulariteit in een neoliberale wereld. We bellen Tom Cochez van Apache.

Open-VLD en N-VA hadden vooral de zorgen van de afvalproducenten en winkeliers voor het oog toen ze  in 2017 een voorstel voor de invoering van statiegeld op plastiek verpakkingsafval op Vlaams niveau afschoten. In Antwerps  hielden dezelfde  twee partijen daarna een initiatief van coalitiegenoot CD&V tegen.

Ondertussen bleef de druk om alsnog statiegeld in te voeren stijgen, vooral onder druk van de gemeenten die  de kosten voor het opruimen van zwerfvuil zien toenemen. In september 2022 ging Minister Zuhal Demir (N-VA) dan toch overstag, met positieve respons. Toen de plannen voorgesteld werden voor een digitaal  systeem dat in 2025 zou starten, was hetenthousiasme, behalve bij de verpakkingssector, echter getemperd:  complex, onvolledig en onzeker dat het zal werken. Verder zijn er  privacy-risico’s en het plan lijkt op maat van de verpakkingsindustrie.

De chronologie van de statiegeld-saga, die Tom Cochez van Apache uitbeent, doet bijkomende vragen rijzen over de politieke besluitvorming  en mogelijk belangenvermenging:

•  De beslissing van 23 december 2022 door de regering op voorstel van Demir is gebeurd op basis van een studie door PwC-consulting. Het was echter niet de Vlaamse overheid die de PwC-studie bestelde, maar de verpakkingssector zelf (Fost Plus, Comeos en Fevia).
•  Volgens Apache had de verpakkingssector aan PwC opgedragen enkel systemen in overweging te nemen die de ‘blauwe zak’ van de belangengroep zou gebruiken. Een klassiek statiegeldsysteem werd dus bij voorbaat uitgesloten.
• Het PwC-rapport stelt een digitaal platform voor zoals dat van het bedrijf Unbox. Een testproject van het Unbox/Fostplus-systeem in Antwerpen, ‘De Click‘, was echter geen succes.
•  Oprichter, CEO en mede-eigenaar van Unbox is Erik Saelens, voormalig spindoctor van N-VA. Johan van Overtveldt is bestuurder bij Unbox (via een financieel vehikel). Van Overtveldt is EU-parlementslid voor N-VA en was destijds als minister van financiën architect van de ongefinancierde ‘taxshift’ die een miljardengat sloeg in de begroting.
• Minister Demir weigerde het volledig PwC-rapport te delen, alhoewel dat de basis vormt van de keuze van de regering voor het FostPlus/Unbox-systeem. Ook de parlementsleden kregen enkel een samenvatting te zien waarin Unbox niet voorkomt. De meest  logische verklaring is dan ook  dat de minister wilde voorkomen dat de naam/rol van Unbox  bekend zou worden.
• De PwC-studie van FostPlus en co werd besteld in mei 2022, op het  moment dat ook de Waalse minister Céline Tellier een studie over statiegeld bestelt. De timing van de PwC-studie en de snelheid  waarmee Vlaamse regering ze probeert uit te voeren, doen uitschijnen dat het de bedoeling is een voldongen feit te creëren vóór de publicatie van het onderzoek in Wallonië.

De commerciële media negeerden initieel grotendeels de berichtgeving van Apache. Ze hebben ondertussen het dossier ontdekt maar laten de fundamentele keuze om het beleid uit te besteden links liggen, evenals de politieke connecties in de zaak.  Tom Cochez: “Als het over de politieke dimensie gaat, is er een opvallende terughoudendheid bij de pers om over de zaak te schrijven.”

Inmiddels meldt Fernand Huts (Katoennatie) dat hij een alternatief digitaal systeem heeft. Huts controleert ook het afvalverwerkinsgbedrijf Indaver.
Door het mediageweld van de private spelers die als doel hebben  hun ‘assets’ optimaal te gebruiken is de vraag wat nu het beste systeem is naar de achtergrond verdrongen.

Bert over Unbox:

Ex-redacteur Bert meldde ons tijdens de uitzending verder dat het Unbox platform ook al bij bedrijven gebruikt wordt in het systeem om loonbelasting op eindejaarspremies te ontwijken. Een systeem dat  voordelig is voor de betrokken werknemers, althans op de korte termijn.

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: Apple Podcasts | Android | RSS