Rekenhof over Oosterweel: “Waar blijft de financiering?”(d2)

(foto: RC)  

Jaarlijks bekijkt het Rekenhof  de financiering van het Oosterweelproject. Vorig jaar was de toezichthouder zeer kritisch en dit jaar is het niet anders.

We nemen het verslag van het rekenhof door, samen met Katrin Van den Troost van Climaxi. (Rekenhofverslag van 2022 HIER)

Het Oosterweelproject zoals afgesproken in het Toekomstverbond bestaat uit  vier onderdelen: 1) het rondmaken van de Antwerpse ring met een nieuwe tunnel onder de Schelde en aansluiting op de ring; 2)  het Haventracé om het verkeer op de ring te verminderen door de  aanleg van de A102; 3) een reeks maatregels voor de Modal Shift; en 4) de overkapping van de ring.

Meer Lenen aan Hogere Rentevoeten
Voor het rondmaken van de ring doet overheidsbedrijf BAM/Lantis een budgettaire planning en opvolging.  De Vlaamse overheid zal geld lenen aan  BAM/Lantis, die dan de lening zal terugbetalen met de ontvangen tolgelden van de drie Antwerpse tunnels. Daar wijst het Rekenhof op een eerste probleem: de geschatte kost van dit onderdeel van het Oosterweelproject is op één jaar tijd met 1,2 miljard euro gestegen, van 4,2 miljard tot 5,4 miljard.  Nog een grotere impact is er door gestegen interesten die moeten betaald worden op die hogere lening ten gevolge van de hogere rentevoeten, waardoor bijna 2,5 miljard € méér aan rente zal moeten terugbetaald worden.

Rijkeningrekenen
Voormalig actievoerder Many Claeys, nu in de raad van bestuur van BAM/Lantis, maakt zich geen zorgen, “omdat we zien dat het vrachtverkeer nog altijd toeneemt”.  Om die extra kost te financieren zullen de tolgelden ook verhoogd worden en BAM gaat er dus ook vanuit dat het verkeer verder zal toenemen. Het optimisme van Claeys lijkt in tegenspraak met de realiteit: “Voor de Kennedytunnel neemt Lantis aan dat het verkeer er zal stijgen met 2,5% per jaar“, stelt het rapport van het Rekenhof (p17) , terwijl de Kennedytunnel al lang op zijn capaciteitslimiet zit en het Oosterweelproject het verkeer door de Kennedytunnel net zou doen dalen.  Het Rekenhof wijst er ook op dat de impact van de hogere toltarieven op het verkeer door de tunnels niet in rekening gebracht is. Opmerkelijk, want Manu Claeys zelf wees destijds steeds op het belang van het gebruik van verkeersmodellen en de impact van toltarieven op de verkeersstromen.

Verder merkt het Rekenhof op dat het financieel model uitgaat van een jaarlijkse groei van het aantal personenwagens van 0,15% (p17),  in tegenspraak met de beloofde modal shift, die het autoverkeer net zou doen verminderen. Van een aantal andere aannames in het financieel model stelt het  Rekenhof dat de basis onduidelijk is.

Kort samengevat zegt het Rekenhof dat de Vlaamse overheid, dus BAM/Lantis en de regering, zich rijk rekenen.

Dividend
En er is meer. Tot vorig jaar werd verwacht dat de tolinkomsten na verloop van tijd hoger zouden zijn dan de afbetalingen van de lening. Daardoor zou het mogelijk zijn voor Bam/Lantis om een dividend uit te keren aan de Vlaamse overheid. Tegen 2080 zou er in totaal 12 miljard euro aan dividend uitgekeerd zijn, een inkomst die dan zou kunnen gebruikt worden voor andere projecten.

Door de gestegen investerings- en rentekosten is dit dividend volgens de meest recente berekeningen echter zo goed als helemaal verdampt. “Lantis zal pas in 2079 een dividend kunnen uitkeren.” (p43)

5 miljard
Als de tolopbrengsten niet volstaan om de kosten van de nieuwe autosnelweg te dekken, dan zal het verschil moeten bijgelegd door de Vlaamse overheid. Daarmee is echter nog niets gezegd over de andere onderdelen van het Toekomstverbond:  het haventracé,  de modal shift en de overkapping van de ring.

Daarover concludeert het Rekenhof dat “de belasting voor de algemene uitgavenbegroting op basis van de zeer voorlopige ramingen al kan worden ingeschat op minstens 5 miljard euro.”
Inderdaad, de kost voor  het haventracé wordt op 2,4 miljard geschat, de kosten van de modal shift en de eerste fase van de overkapping elk op 1,6 miljard. Over het haventracé zegt het Rekenhof dat “de informatie in de voortgangsrapportage door BAM beperkt is en nauwelijks informatie over voortgang en kostprijs geeft. ”

Voor de eerste fase van de overkapping is een gedeeltelijke financiering voorzien via het ‘overkappingsfonds’, waarin jaarlijks 55 miljoen euro gestort wordt. Onvoldoende volgens het Rekenhof, omdat aan dit tempo “een volledige opbouw 25 à 30 jaar in beslag zal nemen”, terwijl er wel plannen zijn om in 2026 met de werkzaamheden te starten aan de noordelijke ring.

Overkapping fase 2
De eerste fase zal slechts tot de overkapping van een klein deel van de ring leiden (1,5 km),  BAM/Lantis en de Vlaamse regering hebben het over ‘leefbaarheidsprojecten’.  In het Toekomstverbond van maart 2017 engageerden de partijen zich er wel degelijk toe om naar een volledige overkapping te streven. In de voortgangsrapportage wordt de verdere overkapping niet vermeld.

Katrin Van den Troost: “Bij de afsluiting van het Toekomstverbond in 2017 was het overkappen van de ring het sluitstuk van het Oosterweelproject. Wat we nu zien is dat de prioriteit omgekeerd is: men is bezig met die tunnel en de rest wordt op de lange baan geschoven wordt. Het wordt steeds duidelijker dat dit allen over een auto-project gaat, niet over een leefbaarheidsproject en zeker niet over een saneringsproject. Kan je er nog vertrouwen in hebben dat de Vlaamse overheid zal uitvoeren wat ze zegt te zullen uitvoeren?”

PFAS
BAM/Lantis voorziet om 300 miljoen euro tolgeld te gebruiken voor kosten gerelateerd aan de PFAS/PFOS -vervuiling. Katrin Van den Troost: “Er zou anderhalf miljard kunnen verhaald worden bij 3M, maar dat geld is er nog niet. Minister Demir heeft in januari al een aanmaning moeten sturen naar 3M. Demir heeft stoere taal gesproken toen de zaak in de schijnwerpers stond, maar in de praktijk is het geld er nog niet. “

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: Apple Podcasts | Android | RSS